Beschermd Stadsgezicht
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een beschermd stadsgezicht is een samenhangend gebied in een stad met een bijzonder cultuurhistorisch karakter dat van overheidswege is beschermd om deze waarden te behouden.
Omschrijving
De bescherming van een stadsgezicht richt zich op het behoud van de karakteristieke, ruimtelijke kwaliteit van een gebied voor de toekomst. Dit omvat vaak historische gebouwen, straten en pleinen die samen een waardevol historisch ensemble vormen. De aanwijzing als beschermd stadsgezicht betekent niet dat er geen veranderingen meer mogelijk zijn, maar wel dat nieuwe ontwikkelingen zorgvuldig moeten worden afgestemd op de bestaande kwaliteit en dat voor (ver)bouwen of slopen doorgaans een omgevingsvergunning nodig is. De regels hiervoor zijn vastgelegd in een speciaal 'beschermend bestemmingsplan'.
Status en aanwijzing
In Nederland wordt de bescherming van stadsgezichten geregeld via wetgeving, zoals voorheen de Monumentenwet en nu deels de Erfgoedwet en toekomstig de Omgevingswet. Sinds 2012 wijst de Rijksoverheid over het algemeen geen nieuwe rijksbeschermde stads- of dorpsgezichten meer aan, met uitzondering van lopende procedures. Gemeenten kunnen echter wel zelf gemeentelijke beschermde stads- en dorpsgezichten aanwijzen. Eind 2016 waren er in Nederland 470 rijksbeschermde stads- en dorpsgezichten. De aanwijzing als beschermd stadsgezicht leidt niet automatisch tot juridische bescherming van individuele gebouwen op hetzelfde niveau als bij rijks- of gemeentelijke monumenten. Vaak bevinden zich wel monumenten binnen een beschermd gezicht, en panden zonder monumentenstatus kunnen als beeldbepalend zijn aangemerkt.
Gevolgen voor bouwen en verbouwen
Voor bouw-, verbouw- of sloopwerkzaamheden binnen een beschermd stadsgezicht gelden strengere regels dan in gebieden zonder deze status. Slopen is altijd vergunningplichtig. Minder bouwactiviteiten zijn vergunningsvrij, hoewel inpandige veranderingen of wijzigingen aan achtergevels die niet zichtbaar zijn vanaf openbaar toegankelijk gebied, onder bepaalde voorwaarden wel vergunningsvrij kunnen zijn. Gewoon onderhoud waarbij detaillering, vormgeving, materiaal en kleur niet wijzigen, vereist doorgaans geen vergunning. Bij twijfel is het raadzaam contact op te nemen met de gemeente, die de vergunningen afgeeft en controleert of de werkzaamheden voldoen aan de regelgeving. Vaak wordt advies gevraagd aan de monumenten- of welstandscommissie.
Vergelijkbare termen
Monumentenzorg
Gebruikte bronnen: